ΤΟ ‘ΚΙΝΗΜΑ’ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ

 Η σημασία της υπεράσπισης του ελεύθερου χρόνου







Οδός Ερμού, Μυτιλήνη, Κυριακή

Υπάρχουν δύο διαφορετικά επιχειρήματα υπέρ της άποψης ότι δεν πρέπει να ανοίγουν τα εμπορικά καταστήματα τις Κυριακές:


- επειδή πλήττονται τα εργασιακά δικαιώματα και οι μικρές επιχειρήσεις.


- επειδή οι Κυριακές πρέπει να αφιερώνονται σε ξεκούραση και κοινωνικές δραστηριότητες και όχι σε εργασία ή ψώνια.


Έχει σημασία να προσέξουμε τη διαφορά. Το πρώτο επιχείρημα επισημαίνει κάτι, φυσικά, σημαντικό: ότι η λειτουργία των καταστημάτων για μία επιπλέον μέρα θα γίνει εξαντλώντας το υφιστάμενο προσωπικό και όχι προσλαμβάνοντας επιπλέον εργαζόμενους, τα δε πανίσχυρα πολυκαταστήματα θα συνθλίψουν τους «μικρούς».


Το δεύτερο στηρίζεται σε μια γενικότερη άποψη: ακόμη και αν υποθέσουμε ότι τηρούνταν οι ασφαλιστικές δικλείδες και συμφωνούσαν οι «θιγόμενοι» (αν πληρώνονταν επαρκώς οι εργαζόμενοι, αν εξασφαλιζόταν το ρεπό και ο αποκλεισμός των πολυκαταστημάτων) δεν θα πρέπει να δουλεύουμε ούτε να πηγαίνουμε για ψώνια τις Κυριακές. Η Κυριακή είναι η μέρα όπου τα συλλογικά αγαθά και οι διαχρονικές κοινωνικές αξίες έχουν ακόμα πρωτεύουσα θέση στη ζωή μας. Η αναψυχή, οι οικογενειακοί δεσμοί, η κοινωνική ζωή, η απόλαυση κοινόχρηστων χώρων και της φύσης είναι θεμελιώδη κοινωνικά αγαθά που προϋποθέτουν ελεύθερο χρόνο και αργίες κοινές για όλους - όχι ατομικά ρεπό. Πώς θα γίνουν κοινωνικές εκδηλώσεις (γάμοι, βαφτίσια, μνημόσυνα, ημερήσια ανταμώματα, πανηγύρια …), οι δραστηριότητες αναψυχής, πώς θα συνευρεθεί μια οικογένεια ή θα γνωριστεί ένα νέο ζευγάρι αν τα ρεπό του ενός δεν συμπίπτουν με εκείνα του άλλου;

Το ενδιαφέρον με αυτή τη θέση είναι ότι συνδέει ανθρώπους με διαμετρικά αντίθετα ‘πιστεύω’. Από κοινωνικά κινήματα μέχρι εκκλησία, από αριστερά μέχρι λαϊκή δεξιά. Από οπαδούς της αποανάπτυξης μέχρι του δόγματος «πατρίς – θρησκεία – οικογένεια». Αυτό δεν υποδηλώνει ιδεολογική σύγχυση, αλλά δείχνει ότι το «κίνημα της Κυριακής» έχει ευρεία οριζόντια δομή και αποτελεί μια πρωτόλεια μορφή συσπείρωσης ενάντια στην πιο ύπουλη εκμετάλλευση του ανθρώπου:  την εκμετάλλευσή τους ως καταναλωτή. 

Ο σημερινός «τυχοδιωκτικός» καπιταλισμός, εκμεταλλεύεται τον άνθρωπο όχι μόνο (παραδοσιακά) ως εργαζόμενο, αλλά (κυρίως) ως καταναλωτή. [Γιατί να καρπώνεται μόνο την υπεραξία της εργασίας σου, όταν σε εκμεταλλεύεται αποτελεσματικότερα με τα μυριάδες προϊόντα και υπηρεσίες που «προσφέρει»;]. Αυτό επιτυγχάνεται με τη συνεχή ψυχολογική πίεση με τα πανίσχυρα όπλα της διαφήμισης και της life style βιομηχανίας: Η έξοδος για ψώνια δεν είναι "ανάγκη" για προμήθεια αγαθών αλλά "εκτόνωση" (οπότε καλώς γίνεται σε μέρα χαλάρωσης), η ευτυχία ταυτίζεται με την αγοραστική δύναμη, η απώλεια των συλλογικών αγαθών γιατρεύεται με shopping therapy... 

Αυτήν ακριβώς την πίεση ολοκληρώνει το θεσμικό μέτρο του ανοίγματος των καταστημάτων την Κυριακή. Τη στιγμή που ο καταναλωτισμός κινδύνευε, λόγω κρίσης, να αμφισβητηθεί ως τρόπος ζωής, με μια "κίνηση – ματ" μας αποτελειώνει: αντί για περιορισμό στην κατανάλωση, κατανάλωση 7 μέρες την εβδομάδα! [Το φαινόμενο είναι ευρύτερο: αντί να αναδιπλωθεί λόγω εξάντλησης πόρων, ο τυχοδιωκτικός καπιταλισμός περνά στην αντεπίθεση: πρέπει να εντάξουμε σε επιχειρηματική δραστηριότητα και ότι είχε απομείνει εκτός εκμετάλλευσης: ελεύθεροι κοινόχρηστοι χώροι, δάση, αιγιαλός, αργίες…].

Εδώ βρίσκεται η μεγάλη σημασία του «κινήματος της Κυριακής», το οποίο, υπερασπιζόμενο κοινωνικές αξίες ενάντια στην αγορά, ζητά από το καταναλωτικό κοινό να μην πάει για ψώνια την Κυριακή, ως πράξη αντίστασης στη δική του εκμετάλλευση και όχι μόνο ως συμπαράσταση στους εργαζόμενους και στα μικρά καταστήματα. 

Η άρνηση χρόνου εργασίας και κατανάλωσης προς όφελος ελεύθερου χρόνου και αργιών συμβάλει και σε ένα σημαντικότερο αίτημα: Συμφέρον των περισσοτέρων σήμερα είναι να μειωθούν οι ώρες εργασίας μέσα στην εβδομάδα. Έχει αποδειχτεί ότι με τρεις «Κυριακές» μέσα στην εβδομάδα (δηλαδή, με τετραήμερο εργασίας) με τις ίδιες αποδοχές, θα είχαμε αυξημένες θέσεις εργασίας και, επιπλέον, περισσότερη ξεκούραση, χρόνο, ευτυχία. Άλλωστε, το πενθήμερο πρωτοεισήχθηκε ως απάντηση στην οικονομική κρίση του μεσοπολέμου στις ΗΠΑ (βλ. το άρθρο του Γιώργου Καλλή το δικαίωμα στη σχόλη  ).

Ο νεοφιλελευθερισμός έχει τους λόγους του να επιθυμεί πάμφθηνη εξαντλητική εργασία για όποιον αντέξει. Εμείς οφείλουμε να επιδιώκουμε λιγότερη, καλά αμειβόμενη εργασία για όλους. Πόσο διαφορετικά θα ήσαν τα πράγματα αν στις κοινωνικές διεκδικήσεις, μετά την κατάκτηση καλού επιπέδου ζωής (ας πούμε, στις δεκαετίες ’60 με ’80), κυριαρχούσε ως κεντρικό αίτημα η αύξηση του ελεύθερου χρόνου και όχι των αποδοχών; Αν κυριαρχούσε το αυτονόητο: ότι αφού η τεχνολογική πρόοδος κάνει κάθε εργασία ευκολότερη και λιγότερο χρονοβόρα από πριν, εμείς θα πρέπει να εργαζόμαστε λιγότερο. Αντί γι αυτό, επικράτησε το κυνήγι της κατανάλωσης – το θεμέλιο της «άγριας» ανάπτυξης, που εξάντλησε κοινωνία, περιβάλλον και οικονομία, ενσωμάτωσε ως δομικό στοιχείο το δανεισμό, τις «φούσκες», την εκμετάλλευση και κατέληξε σε κατάρρευση των κεκτημένων και στο σημερινό χάλι.

Η αντίσταση ξεκινά απορρίπτοντας το μονόδρομο εργασία - κατανάλωση. Το «κίνημα της Κυριακής» άναψε μια τέτοια μικρή σπίθα. Η ζωή μας χρειάζεται περισσότερες Κυριακές, όχι εργασία τις Κυριακές. Η φωνή της Αλίκης Βουγιουκλάκη (στίχοι Αλέκου Σακελάριου) «Κυριακή, γιορτή και σχόλη να ‘ταν η βδομάδα όλη…» περιέχει και ένα βαθύ ανατρεπτικό μήνυμα.

Σημείωση: Υπάρχει θεσμικό πλαίσιο για το άνοιγμα εμπορικών καταστημάτων τις Κυριακές σε τουριστικές περιοχές, ενώ η εργατική νομοθεσία ορίζει αποζημιώσεις και ρεπό για τους υπαλλήλους τις Κυριακές. Ωστόσο, αυτά εφαρμόζονταν ανεπαρκώς ή, συνηθέστερα, αγνοούνταν εντελώς, με αποτέλεσμα τη γενική ανομία σε αυτό τον τομέα. Η κυβέρνηση έπρεπε να διορθώσει αυτές τις θεσμικές αδυναμίες (π.χ., να απλοποιήσει τις υφιστάμενες διαδικασίες λειτουργίας καταστημάτων την Κυριακή σε περιοχές που δέχονται επισκέπτες μόνο τα Σαββατοκύριακα) και όχι να εισάγει νέες ρυθμίσεις που παραβιάζουν θεμελιώδη πανανθρώπινα κεκτημένα.

Τα ‘Greenfields’ του ΤΑΙΠΕΔ






Το Greenfield (αυτό εικονίζει το ΤΑΙΠΕΔ) στον Ίσσο στην Κέρκυρα.
Περιοχή Natura-2000. Στο βάθος η λιμνοθάλασσα Κορισσίων.
Σχεδόν 1.800 στρέμματα προτείνονται για ξενοδοχεία,
παραθεριστικές κατοικίες και γκολφ

  




Η περιοχή 'Μάτι' κοντά στο Αίγιο. Greenfield κι αυτό.
Περιοχή πολύ δημοφιλής για αναψυχή και θερινά μπάνια.


Τρεις κατηγορίες ακινήτων του δημοσίου προς εκποίηση εμφανίζονται στους καταλόγους του ΤΑΙΠΕΔ: greenfields, income producing και operational buildings. Από αυτές, η πρώτη δημιουργεί ιδιαίτερες ανησυχίες. Διότι, σε αντίθεση με τις άλλες δύο κατηγορίες, που αφορούν σε εκποίηση καθαρά εμπορικής περιουσίας (συνήθως κτήρια ή τουριστικές μονάδες) και όπου η «αξιοποίηση» δεν θα αλλάξει τη χρήση των «ακινήτων» (τα κτήρια παραμένουν κτήρια, τα ξενοδοχεία παραμένουν ξενοδοχεία κ.ό.κ.), η εκποίηση «χωραφιών» θα επιφέρει καταστροφική αλλαγή χρήσης σε δεκάδες χιλιάδες στρέμματα φυσικών περιοχών.

Ποια είναι αυτά τα «χωράφια»; Δεν θα διακινδυνεύσω συνολική τεχνική περιγραφή διότι το θέμα είναι πολύ σοβαρό και οι περιβαλλοντικές οργανώσεις πρέπει να κάνουν μια συνολική εμπεριστατωμένη ανάλυση. Με μια, όμως, ματιά στα pdf’s του ΤΑΙΠΕΔ, μπορούν να χωριστούν (κάπως αυθαίρετα, με βάση κυρίως τις οικολογικές επιπτώσεις και χωρίς, πάντα, σαφή όρια μεταξύ τους) σε τέσσερεις κατηγορίες:

Κάποια greenfields είναι «απλά» οικόπεδα μέσα σε ήδη δομημένες περιοχές (π.χ. μια σειρά από οικόπεδα στο Δήμο Θερμαϊκού). Το ίδιο το ΤΑΙΠΕΔ τα προτείνει για ανέγερση ιδιωτικών κατοικιών και δεν φαίνεται ο προορισμός τους να ήταν κάτι διαφορετικό (με εξαίρεση τυχόν πολεοδομικούς περιορισμούς).

Άλλα greenfields είναι κοινόχρηστοι χώροι με μεγάλη κοινωνική αξία. Τέτοια, για παράδειγμα, είναι η περιοχή «Μάτι» στην Άβυθο κοντά στο Αίγιο. Πλημμυρίζει από κόσμο το καλοκαίρι, καθώς βρίσκεται δίπλα στην πιο δημοφιλή παραλία. Η ιδιωτικοποίηση και η «αξιοποίηση» που προτείνει το ΤΑΙΠΕΔ για εμπορική εκμετάλλευση θα σημάνει απώλεια αυτής της λειτουργίας για την τοπική κοινωνία.

Μέχρι εδώ δεν απειλούνται περιοχές με ιδιαίτερη οικολογική αξία. Αυτό συμβαίνει στις επόμενες δύο κατηγορίες:

Η πιο σοβαρή κατηγορία από πλευράς οικολογικού status είναι τα greenfields που βρίσκονται εντός περιοχών του δικτύου Natura-2000. Άλλα βρίσκονται σε Εθνικά Πάρκα και περιοχές ramsar, όπως εκείνα στις παραλίες από Νέστο μέχρι Φανάρι, στο Κίτρος της Πιερίας, η Αλυκή Λεχαινών, άλλα σε διεθνούς σημασίας περιοχές όπως η παραλία της Γιάλοβας στη Μεσσηνία και οι θίνες στον Ίσσο στην Κέρκυρα και άλλα σε μικρότερες περιοχές «Natura» όπως η Αλυκή Αιγίου και το έλος Αγίου Μάμα στη Χαλκιδική. Οι περισσότερες είναι εκτάσεις μέσα ή δίπλα σε παραλίες και υγρότοπους (αλίπεδα, θίνες, αμμώδεις ζώνες, στεγνές κοίτες, λιμνοθάλασσες) και είναι είτε σημαντικοί οικότοποι ή ενδιαιτήματα σπανίων ειδών πανίδας – ιδίως για το φώλιασμα προστατευόμενων ειδών πουλιών. Αν εφαρμοστούν οι προτάσεις του ίδιου του ΤΑΙΠΕΔ για την «αξιοποίηση» αυτών των περιοχών (εδώ συνήθως πρόκειται για παραθεριστικές κατοικίες, κάμπινγκ, ξενοδοχεία, γκολφ κ.λπ.) τότε θα έχουμε απώλεια των φυσικών χαρακτηριστικών αυτών των περιοχών. Πιο ακραίο παράδειγμα, ίσως, είναι η παραλία στον Ίσσο της Κέρκυρας, όπου 1.800 στρέμματα από τους καλύτερους αμμόλοφους της Μεσογείου (δίπλα στη λιμνοθάλασσα Κορισσίων) προτείνονται για παραθεριστικές κατοικίες, ξενοδοχείο και γκολφ! Δεν αναφέρω άλλα εξοργιστικά παραδείγματα (π.χ. περιοχή «Φωνή της Αμερικής» στο Νέστο, παραλία Γιάλοβας στην Πύλο) για να μην υποβαθμίσω τη σημασία των υπολοίπων.

Αναπόφευκτα καταλήγει κανείς στο συμπέρασμα ότι, προκειμένου να μπορέσουν οι ιδιώτες αγοραστές να «αξιοποιήσουν» αυτά τα «ακίνητα» με τον τρόπο που προτείνει το ΤΑΙΠΕΔ, θα πρέπει, στις περισσότερες περιπτώσεις, να «παρακαμφθεί» η κείμενη εθνική και ευρωπαϊκή περιβαλλοντική νομοθεσία - αφού καταστρέφεται το ίδιο το προστατευταίο αντικείμενο και, σε ορισμένες περιοχές, ακόμη και οικότοποι προτεραιότητας (όπως λιμνοθάλασσες και αμμόλοφοι), τους οποίους εξαιρεί από εκποίηση ακόμη και αυτός ο εφαρμοστικός νόμος! Το ίδιο το ΤΑΙΠΕΔ παραδέχεται ότι σε αυτές τις περιοχές υπάρχουν περιβαλλοντικοί, δασικοί ή άλλοι νομικοί περιορισμοί («restrictions») που καταγράφονται σε κάθε παρουσίαση ακινήτου. Το αντιμετωπίζει, όμως, σαν να πρόκειται για διαδικαστικό πρόβλημα, όχι σαν αποτρεπτικό για επένδυση παράγοντα, που θα οδηγήσει σε ακύρωση των προτεινόμενων μορφών αξιοποίησης αν εφαρμοστεί η νομοθεσία. Είναι προφανές ότι εδώ το ΤΑΙΠΕΔ είτε παραπλανεί συνειδητά τους επενδυτές ή γνωρίζει ότι το «εμπόδιο» της νομικής προστασίας αυτών των περιοχών θα «παρακαμφθεί» με κάποιον τρόπο...



Το Greenfield Αλυκή Αιγίου. Αυτή την έκταση εικονίζει το ΤΑΙΠΕΔ.
Οι παραθεριστικές κατοικίες, που προτείνει το ΤΑΙΠΕΔ, προϋποθέτουν
μπάζωμα και καταστροφή του βιότοπου


Η τελευταία κατηγορία greenfields είναι εκείνη που με στεναχωρεί περισσότερο. Πρόκειται για φυσικές περιοχές που δεν περιλαμβάνονται στο δίκτυο Natura-2000. Σε αντίθεση με τις προηγούμενες, που διαθέτουν διεθνή νομικά εχέγγυα ενάντια στην αλλαγή χρήσης, αυτές είχαν ως κύρια προστασία τους το ότι ήσαν δημόσια κτήματα.

Πρόκειται κυρίως για μικρούς υγρότοπους στα νησιά (εκβολές ρεμάτων, εποχιακά τέλματα, παλιές μικρές αλυκές, εκτάσεις με βούρλα κ.λπ.) και άλλα παράκτια οικοσυστήματα (υπολείμματα θινών και μεσογειακής βλάστησης, δασάκια, παλιά χωράφια κ.λπ.) σε πολλά νησιά (Κρήτη, Ρόδος, Άνδρος, Σύρος, Ζάκυνθος κ.ά) και στα ηπειρωτικά (Αργολίδα, Ηλεία, Χαλκιδική κ.ά.). Μολονότι ο καθένας από μόνος του δεν είναι διεθνούς αξίας, στο σύνολό τους αποτελούν ένα πολύτιμο δίκτυο βιοτόπων για την άγρια ζωή. Επιπλέον – ιδίως στα νησιά - πρόκειται για τα τελευταία απομεινάρια φυσικών περιοχών (και βασικών λειτουργιών των οικοσυστημάτων) μέσα σε έντονα δομημένες περιοχές.

Η απώλειά αυτών των περιοχών θα είναι τρομερό χτύπημα στην ελληνική φύση διότι αυτές οι περιοχές είναι πολλές (πάνω από 50 εκτίμησα με μια πρόχειρη ματιά) και, λόγω του μικρού τους μεγέθους, οι περισσότερες θα καταστραφούν ολοκληρωτικά από τις προτεινόμενες από το ΤΑΙΠΕΔ μορφές επένδυσης. Μιλάμε για εξαφάνιση από το χάρτη!

Τα υγροτοπάκια στα νησιά προστατεύονται σε κάποιο βαθμό με προεδρικό διάταγμα – αποτέλεσμα μιας εξαιρετικής δουλειάς από το WWF Ελλάς. Μερικά είχαν ως επιπλέον προστασία το ότι θεωρούντο δασικά ή αιγιαλός και -όπως και με την προηγούμενη κατηγορία- η αξιοποίησή τους θα απαιτήσει ξανά παράκαμψη της εθνικής νομοθεσίας. Πάντως, σε αντίθεση με την προηγούμενη κατηγορία, αυτά τα μικρά βιοτοπάκια θα πάνε «άκλαυτα», αφού συνήθως ούτε οι ντόπιοι ενδιαφέρονταν γι αυτά.

Η αλήθεια είναι ότι αρκετές από τις φυσικές περιοχές είναι ήδη υποβαθμισμένες από μπαζώματα, καταπατήσεις, σκουπίδια, λαθροθηρία, διέλευση οχημάτων κ.λπ. Για κάποιους, αυτό αποτελεί επιχείρημα υπέρ της ιδιωτικοποίησης, «για να μπει μια τάξη». Ακόμη, όμως, και στη χειρότερή τους κατάσταση, αυτές παραμένουν φυσικές περιοχές «εν λειτουργία», οι οποίες, μάλιστα, μπορούν εύκολα να αποκατασταθούν. Η αξιοποίηση που προτείνει το ΤΑΙΠΕΔ σημαίνει οριστική αλλαγή χρήσης και ταφόπλακα στις βασικές φυσικές λειτουργίες όπως ο εμπλουτισμός του υδροφόρου ορίζοντα, η φιλοξενία άγριας πανίδας κ.λπ.

Συνολικά, έχουμε μια μεγάλης κλίμακας επίθεση σε φυσικές περιοχές. Πρέπει να καταλάβουμε ότι ο περιβαλλοντικός κίνδυνος δεν είναι «παράπλευρη απώλεια» που θα μπορούσε να περιοριστεί – για παράδειγμα με μια προσεκτική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων και αυστηρούς περιβαλλοντικούς όρους. Η εκμετάλλευση που προτείνει το ΤΑΙΠΕΔ σημαίνει οριστική καταστροφή πολλών δεκάδων περιοχών.

Εκτός από συνολική τεχνική αποτίμηση της κατάστασης, ο αγώνας ενάντια στο ξεπούλημα της δημόσιας γης πρέπει να περιλαμβάνει και:
- Ενημέρωση για την εντελώς ξεχωριστή περίπτωση των greenfields
- Ενημέρωση των υποψήφιων επενδυτών ότι αυτές οι περιοχές είναι πολύ σημαντικές και ότι τα «restrictions» που αναφέρει το ΤΑΙΠΕΔ είναι, τελικά, πολύ σοβαρά

Κάν' το όπως ο Κούγιας! (Πώς να μείνεις κατεστημένο στην αυτοδιοίκηση…)

Πώς να μείνεις κατεστημένο στην αυτοδιοίκηση…

Φλεβάρης 2014. Λίγο πριν αρχίσει το παιχνίδι Παναιγιάλειου – Παναχαϊκής για το πρωτάθλημα της Β Εθνικής, ο τότε πρόεδρος της Παναχαϊκής Αλέξης Κούγιας μπαίνει επιδεικτικά και διασχίζει τον αγωνιστικό χώρο του Εθνικού σταδίου Αιγίου - προκαλώντας την οργή των Αιγιωτών στην εξέδρα. Γιατί το έκανε αυτό; Αν μη τι άλλο, η εικόνα του μικρόσωμου κυρίου ανάμεσα στους ψηλούς παίκτες, να προχωρά με την καμπαρντίνα του να αγγίζει το χορτάρι, ήταν αστεία. Ωστόσο πέρασε το μήνυμα που ήθελε: ο «Παράγοντας» είναι εδώ, πριν και πάνω από όλα!

Ο Αλέξης Κούγιας είναι τυπικό παράδειγμα «παράγοντα» που επιβάλει την παρουσία του χωρίς να τον ενδιαφέρει αν εμπνέει εμπιστοσύνη ή συμπάθεια, χωρίς καν να χρειάζεται να πείσει ότι νοιάζεται για την ομάδα του (έχει, άλλωστε, αλλάξει τόσες ομάδες). Πώς, τελικά, κυριαρχούν στο χώρο του ποδοσφαίρου παράγοντες που εμφανώς δεν είναι αποδεκτοί από τους φιλάθλους;

Το μυστικό είναι ότι καθιερώνονται ως «κατεστημένο», και το κατεστημένο δεν έχει ανάγκη την ωραιοποίησή του. Αντίθετα, φροντίζει να προβάλλει την πραγματικότητα όσο το δυνατόν πιο αποκαρδιωτική, ώστε να επιβάλει ως νομοτέλεια την ανάγκη ύπαρξής του: Στον σκληρό και βρώμικο χώρο του ποδοσφαίρου, μόνο ένα «μούτρο» μπορεί να επιβιώσει - άρα μοναδική ελπίδα για εσένα, μικρέ και ανίσχυρε, είναι να βρίσκεσαι με το μέρος του!

Το κατεστημένο λειτουργεί ως «καρτέλ»: μπορεί ο ένας να αντιμάχεται τον άλλο για χρήμα και εξουσία, αλλά όλοι μαζί φροντίζουν να μην κλονισθεί η «ομερτά»: ένα «μούτρο» αντικαθίσταται μόνο από άλλο «μούτρο», και μόνο χρησιμοποιώντας "βρώμικους" μηχανισμούς.

Η τεχνική του να επιβάλλεσαι όχι ως ικανός αλλά ως κατεστημένο συχνά επικρατεί και στην Αυτοδιοίκηση! «Παράγοντες» κατά γενική ομολογία ατομιστές ή ανεπαρκείς επιβάλλονται επειδή πέτυχαν να επιβληθούν ως «κατεστημένο». Ότι, δηλαδή, ανήκουν στην κυρίαρχη ανθεκτική ελίτ. 

Η μηχανισμοί του κατεστημένου ενεργοποιούνται ιδίως κατά την περίοδο των εκλογών. Τότε παρατηρούμε το εξής οξύμωρο: αντί να ωραιοποιείται η κατάσταση (π.χ. ότι κάτι μπορεί να αλλάξει με την ψήφο του καθενός), εντείνεται η θεωρία του «βρώμικου παιχνιδιού» και των συμφερόντων που κινούν τα νήματα. Αντί να ενισχυθεί η αισιοδοξία για το μέλλον, εντείνεται η απαισιοδοξία και η πεποίθηση ότι τα πράγματα δεν αλλάζουν με τίποτα. Αντί να αντιπαρατεθούν προγράμματα και ιδέες, επιβεβαιώνεται ο ανταγωνισμός ή η συναλλαγή ανάμεσα σε άτομα.

Υπό αυτή την κυρίαρχη νοοτροπία, οι πολίτες - ψηφοφόροι εξαναγκάζονται να αποδεχτούν κάποιον ακόμη κι αν δεν τον εμπιστεύονται, επειδή έχουν πειστεί ότι σε αυτόν τον σκληρό κόσμο πρέπει να βρίσκεσαι με τον ισχυρό! Ταυτόχρονα, αφού το παιχνίδι είναι έτσι κι αλλιώς βρώμικο, «νομιμοποιούνται» (φανερά ή "διακριτικά") οι μηχανισμοί χειραγώγησης ψήφων όπως η εξαγορά, ο εκβιασμός, η εξαπάτηση, η «υποχρέωση», η προβολή της οικονομικής επιφάνειας κ.λπ. Αυτά θεωρούνται ισχυρότερα διαπιστευτήρια για συμμετοχή στα κοινά από ότι η ανιδιοτέλεια, η αγάπη για την πόλη, η όρεξη για προσφορά, το όραμα, οι ιδέες, η μόρφωση.

Όπως όλα τα «καρτέλ», το κατεστημένο στην Αυτοδιοίκηση επιτρέπει εναλλαγές σε πρόσωπα και συσχετισμό δυνάμεων - αλλά με τους δικούς του όρους. Αλλάζει η Δημοτική Αρχή όταν ο τάδε "κοπαδάρχης" αλλάζει στρατόπεδό, ο τάδε βουλευτής στηρίζει άλλον, ο αντίπαλος επενδυτής – υποψήφιος ρίχνει περισσότερα χρήματα στην εξαγορά ψήφων, οι απελπισμένοι επαγγελματίες υποκύπτουν στον εκβιασμό ενός άλλου παράγοντα κ.λπ. Και αν κάποιος επιχειρήσει να διεκδικήσει την επικράτηση στις εκλογές χωρίς να διαθέτει κάποια από αυτά, δέχεται νουθεσίες του τύπου «το παιχνίδι είναι βρώμικο, δεν κάνεις για αυτά», λες και πρόκειται να μπλέξει με τη μαφία…

Για να αλλάξει αυτή η κατάσταση πρέπει να απορρίψουμε τους όρους του παιχνιδιού, απορρίπτοντας τη νοοτροπία που το τρέφει. Το κατεστημένο ανατρέπεται μόνο όταν αρνηθούμε την ύπαρξή του. Να αντισταθούμε επιμένοντας ότι η συμμετοχή στα κοινά απαιτεί αισιοδοξία, ελπίδα, πίστη στον άνθρωπο και τους θεσμούς.

Ορισμός από τη Βικιπαίδεια: ΚΑΤΕΣΤΗΜΕΝΟ - Σύστημα ατόμων και ισχυρών ομάδων συμφερόντων που ελέγχουν σε βαθμό να εξουσιάζουν καίριους τομείς της πολιτικής, οικονομικής, αθλητικής ή πολιτιστικής ζωής (όχι απαραίτητα σε συνεννόηση) και που αντιδρούν σε κάθε ανανέωση η οποία θα μπορούσε να απειλήσει την κυριαρχία τους