Ναύπλιο – Νέα Κίος: Διαδρομή για τα πουλιά

[το παρακάτω κείμενο αποτελεί επικαιροποιημένη διασκευή ενός άρθρου που είχε δημοσιευτεί στο περιοδικό ""ΕΠΑΘΛΟ", τ. 62, Μάιος - Ιούνιος 2008]

Ο απρόσμενα πλούσιος υγρότοπος δίπλα στο Ναύπλιο



Οι παραλιακοί λασπότοποι που ξεκινούν από το Ναύπλιο και φτάνουν μέχρι Ν. Κίο (και - ως ρηχή θάλασσα- μέχρι Μύλους) αποτελούν πολύτιμο βιότοπο για πολλά είδη πουλιών. Τέτοια ενδιαιτήματα είναι σπάνια στη Νότια Ελλάδα

Ένα από τα πιο προσιτά μέρη στη Νότια Ελλάδα για παρατήρηση πουλιών βρίσκεται δίπλα ακριβώς στο Ναύπλιο. Είναι ολόκληρο το παραλιακό τμήμα που ορίζεται από τον παραλιακό δρόμο Ναυπλίου – Νέας Κίου και συμπληρώνεται από μερικές εσωτερικές λίμνες. Η περιοχή αυτή συνδυάζει άμεση πρόσβαση από την Αθήνα με μεγάλη ποικιλία πουλιών. Αρκετοί δυσκολεύονται να το πιστέψουν αυτό. Πώς γίνεται μια «άχρηστη γεμάτη μπάζα» παραλιακή ζώνη του Αργολικού να είναι σημαντική για την άγρια ζωή;

Η απάντηση βρίσκεται στο ότι η ζώνη αυτή:

1. Παρά την υποβάθμιση, παραμένει υγρότοπος.

2. Παραμένει στην «ιστορική μνήμη» πολλών μεταναστευτικών πουλιών, ως μια προγραμματισμένη στάση στην κορυφή του Αργολικού. Για χιλιάδες χρόνια, η παραλία από Ναύπλιο μέχρι Νέα Κίο ήταν η στενή ζώνη που χώριζε τη θάλασσα από μία λιμνοθάλασσα. Ακόμη και μέχρι πριν λίγες δεκαετίες υπήρχε σπουδαίος υγρότοπος τόσο κοντά στο Ναύπλιο όσο και πίσω από τη Ν. Κίο. «Μας πέταξαν ανάμεσα σε δυο βάλτους» λένε ακόμη στη Ν. Κίο όταν εξιστορούν την πορεία τους από τη Μικρά Ασία. Μέρος του παλαιού υγροτόπου σώζεται ακόμη στα Δυτικά της Νέας Κίου και δίπλα στον Ερασίνο ποταμό. Πρόκειται για απομεινάρι του παλιού βάλτου της Λέρνης.

 




Η παραλιακή ζώνη από Ν. Κίο προς Ναύπλιο όπως ήταν παλιά.
Απλουστευμένη απόδοση σε κάθετη τομή

 





Η παραλιακή ζώνη από Ν. Κίο προς Ναύπλιο όπως είναι σήμερα.
Απλουστευμένη απόδοση σε κάθετη τομή

Το οικοσύστημα

Τα κύρια ενδιαιτήματα που βρίσκουμε σε αυτή τη ζώνη είναι:

1. Ρηχά παράκτια νερά και λάσποτόπια. Είναι πρώτης τάξεως βιότοπος για πολλά είδη πουλιών που αναζητούν ψάρια, πλούσια υδρόβια βλάστηση και ασπόνδυλα μέσα στην άμμο και τη λάσπη
2. Αλμυρόβαλτοι. Εκεί επικρατεί η χαρακτηριστική κοκκινωπή βλάστηση από τις αρμυρήθρες και άλλα ανθεκτικά φυτά.
3. Εκβολές μικρών ρεμάτων. Παρά τη ρύπανση, τα μικρά ρέματα εμπλουτίζουν την παραλιακή ζώνη με γλυκό νερό και δημιουργούν «μικροενδιαιτήματα» όπως καλαμιώνες μικρούς βάλτους κ.λπ.
4. Υγρότοποι με γλυκά νερά, συνήθως εποχιακοί, εσωτερικά του δρόμου.

Τα πουλιά

Μέσα σε αυτό το μωσαϊκό οικοσυστημάτων έχουν καταγραφεί περισσότερα από 160 είδη πουλιών. Οι παρατηρητές πουλιών από την Αθήνα έχουν βρει εδώ ένα από τα κοντινότερα στην πρωτεύουσα μέρη για να δουν καλή ποικιλία από υδρόβια και παρυδάτια πουλιά. Η εικόνα ποικίλει ανάλογα με την εποχή. Σε «καθημερινή βάση» υπάρχουν ερωδιοί, διάφορα παρυδάτια, γλάροι, γλαρόνια και πάπιες. Την εικόνα συμπληρώνουν κύκνοι και περιστασιακοί επισκέπτες όπως φοινικόπτερα, χαλκόκοτες, πελεκάνοι, αρπακτικά και πολλά μικροπούλια. Η παρατήρηση πουλιών είναι πιο εύκολη το χειμώνα που οι αριθμοί είναι μεγάλοι. Μεγάλη ποικιλία υπάρχει όμως όλες τις εποχές. Κατά την περίοδο τη μετανάστευσης το σκηνικό αλλάζει κάθε μέρα με συνεχείς αφίξεις και αναχωρήσεις πολλών αποδημητικών. Ορισμένα είδη φτιάχνουν και φωλιές, όμως το φώλιασμα συχνά αποτυγχάνει λόγω της όχλησης και των σκυλιών.

Απειλές

Οι βασικές απειλές γι αυτή την περιοχή είναι τα μπαζώματα που έχουν καταστρέψει μεγάλο μέρος από τους αλμυρόβαλτους και τα ρέματα.  Ένα ακόμη σημαντικό πρόβλημα είναι ότι, επειδή ο βιότοπος έχει συρρικνωθεί, υπάρχει μεγάλη όχληση από τους επισκέπτες (και τα σκυλιά τους) που διώχνουν τα πουλιά από τα πιο καλά μέρη ενώ τα τροχοφόρα στην παραλία συχνά καταστρέφουν φωλιές. Σημαντικό πρόβλημα είναι και τα "ημι-αδέσποτα" σκυλιά που ζουν σε γειτονικές βιομηχανίες και κτήρια και καθημερινά περιφέρονται στον υγρότοπο. 

Η αναβάθμιση

Η παραλιακή ζώνη από Ναύπλιο μέχρι Ν. Κίο μπορεί εύκολα να αναβαθμιστεί με απλά έργα. Με σειρά προτεραιότητας αυτά είναι:

1. Άμεση παύση κάθε περαιτέρω υποβάθμισης. Δεν πρέπει να πέσουν άλλα μπάζα ούτε να γίνει άλλο «έργο» κάτω από το δρόμο.
2. Καθαρισμός από τα σκουπίδια. Σε ορισμένα μέρη είναι τόσα πολλά που μπορεί να χρησιμοποιηθούν μηχανήματα. Αλλού πρέπει να γίνει με τα χέρια και με προσοχή για να μην εκδιωχτούν τα πουλιά.
3. Απομάκρυνση μπαζών από ορισμένα ευαίσθητα σημεία ώστε να ανακάμψουν οι αλμυρόβαλτοι (η απομάκρυνση όλων των μπαζών είναι ανέφικτη).
4. Διαχείριση των υπόλοιπων μπαζωμένων σημείων ώστε να δημιουργηθούν νέοι βιότοποι με φυσική βλάστηση. Εκεί πάνω θα χωροθετηθούν παρατηρητήρια και μονοπάτια. 
5. Χάραξη και σήμανση μονοπατιού από Ναύπλιο μέχρι Ν. Κίο. Αυτό θα βρίσκεται κοντά στο δρόμο και θα οδηγεί τους επισκέπτες στα παρατηρητήρια και σε καλές θέσεις θέασης, αποφεύγοντας τα ευαίσθητα στην όχληση σημεία. Το μονοπάτι θα έχει απλή σήμανση και σε ορισμένα σημεία θα είναι ξύλινο ώστε να διέρχεται πάνω από ρέματα  και πλημμυρισμένες περιοχές.
6. Τοποθέτηση εδικών παρατηρητηρίων για άγρια ζωή (δηλαδή όχι παρατηρητήρια-πυροφυλάκια)
7. Μικρής έκτασης έργα βελτίωσης του βιότοπου για τα πουλιά, όπως κατασκευή νησίδων – καταφυγίων (απαραίτητες προκειμένου να φωλιάζουν και να ξεκουράζονται κάποια είδη χωρίς τον φόβο των σκυλιών)

Μπαζωμένα τμήματα έχουν καταλάβει τα φυσικά αλίπεδα και τα
πολύ σημαντικά για τα πουλιά λασποτόπια. Σε κάποια σημεία - ειδικά
εκεί όπου το μπάζωμα έχει εισχωρήσει σε μορφή "γλώσσας" βαθειά
μέσα στην παραλία- τα μπαζώματα πρέπει να απομακρυνθούν

Υπάρχουν φυσικά και τα προφανή μέτρα όπως η κατάργηση των αυθαίρετων κτισμάτων, η αποτροπή της ρύπανσης και ο αποκλεισμό των τροχοφόρων από την παραλία. Αυτά θα ωριμάσουν όταν υπάρξει κοινωνική συναίνεση, αφού πρώτα αναδειχτεί η φυσική αξία του παραλιακού οικοσυστήματος – η οποία, άλλωστε, εξυπηρετεί και άλλους σημαντικούς στόχους όπως η προστασία από τη διάβρωση και η αποτροπή εισχώρησης θαλασσινού νερού στις καλλιέργειες.

Ο «μύθος»

Αν προστατεύουμε αυτή την περιοχή μπορούμε εύκολα να δημιουργήσουμε ένα σταθερό ρεύμα επισκεπτών. Έτσι κι αλλιώς, βρισκόμαστε κοντά σε έναν ήδη δημοφιλή τουριστικό προορισμό. Πάνω σε αυτό που ήδη έχει καθιερωθεί, μπορούμε εύκολα προσθέτουμε έναν επιπλέον «μύθο» όπως η παρατήρηση άγριας ζωής. Επιπλέον, το ΚΠΕ της Ν. Κίου εξασφαλίζει το ότι θα υπάρχουν συνεχώς και επισκέψεις σχολείων.

Οι λίμνες πάνω από το δρόμο

Οι δεκάδες παρατηρητές πουλιών που έσπευσαν για να δουν τον σπάνιο Πράσινο Μελισσοφάγο στα Δυτικά της Νέας Κίου, είχαν την ευκαιρία να απολαύσουν και το πολύ σημαντικό για τα πουλιά πλημμυρισμένο τμήμα δυτικά του Ερασίνου ποταμού. Πάπιες, χαλκόκοτες, ερωδιοί και πολλά άλλα πουλιά βρίσκουν εκεί καταφύγιο και πηγαινοέρχονται στην παραλία. Εκτός από πολύτιμα για τα πουλιά, τα μέρη αυτά είναι εξαιρετικά σημαντικά και για έναν ακόμη λόγο – ιδιαίτερα εν όψη των κλιματικών αλλαγών, της διάβρωσης της παραλίας και με τους ολοένα συχνότερους νοτιάδες. Το επιφανειακό γλυκό νερό δίπλα στην παραλία αποτελεί το μόνο δυνατό εμπόδιο στη διείσδυση θαλασσινού νερού στον υδροφόρο ορίζοντα. Διατηρώντας και το καλοκαίρι όσο περισσότερο επιφανειακό γλυκό νερό μπορούμε – και όχι στραγγίζοντάς το – σώζουμε τεράστιες  εκτάσεις του Αργολικού κάμπου από την υφαλμύρωση. Αυτά τα μέρη, συνεπώς, είναι «χρυσάφι» και πρέπει πάση θυσία να διατηρηθούν.

Συμπερασματικά, η καλύτερη επένδυση για αυτό το παραλιακό κομμάτι της Αργολίδας είναι η αποτελεσματική προστασία της άγριας ζωής και των οικοσυστημάτων που απόμειναν.