Τρεις κατηγορίες ακινήτων του δημοσίου προς εκποίηση εμφανίζονται στους καταλόγους του ΤΑΙΠΕΔ: greenfields, income producing και operational buildings. Από αυτές, η πρώτη δημιουργεί ιδιαίτερες ανησυχίες. Διότι, σε αντίθεση με τις άλλες δύο κατηγορίες, που αφορούν σε εκποίηση καθαρά εμπορικής περιουσίας (συνήθως κτήρια ή τουριστικές μονάδες) και όπου η «αξιοποίηση» δεν θα αλλάξει τη χρήση των «ακινήτων» (τα κτήρια παραμένουν κτήρια, τα ξενοδοχεία παραμένουν ξενοδοχεία κ.ό.κ.), η εκποίηση «χωραφιών» θα επιφέρει καταστροφική αλλαγή χρήσης σε δεκάδες χιλιάδες στρέμματα φυσικών περιοχών.
Ποια είναι αυτά τα «χωράφια»; Δεν θα διακινδυνεύσω συνολική τεχνική περιγραφή διότι το θέμα είναι πολύ σοβαρό και οι περιβαλλοντικές οργανώσεις πρέπει να κάνουν μια συνολική εμπεριστατωμένη ανάλυση. Με μια, όμως, ματιά στα pdf’s του ΤΑΙΠΕΔ, μπορούν να χωριστούν (κάπως αυθαίρετα, με βάση κυρίως τις οικολογικές επιπτώσεις και χωρίς, πάντα, σαφή όρια μεταξύ τους) σε τέσσερεις κατηγορίες:
Κάποια greenfields είναι «απλά» οικόπεδα μέσα σε ήδη δομημένες περιοχές (π.χ. μια σειρά από οικόπεδα στο Δήμο Θερμαϊκού). Το ίδιο το ΤΑΙΠΕΔ τα προτείνει για ανέγερση ιδιωτικών κατοικιών και δεν φαίνεται ο προορισμός τους να ήταν κάτι διαφορετικό (με εξαίρεση τυχόν πολεοδομικούς περιορισμούς).
Άλλα greenfields είναι κοινόχρηστοι χώροι με μεγάλη κοινωνική αξία. Τέτοια, για παράδειγμα, είναι η περιοχή «Μάτι» στην Άβυθο κοντά στο Αίγιο. Πλημμυρίζει από κόσμο το καλοκαίρι, καθώς βρίσκεται δίπλα στην πιο δημοφιλή παραλία. Η ιδιωτικοποίηση και η «αξιοποίηση» που προτείνει το ΤΑΙΠΕΔ για εμπορική εκμετάλλευση θα σημάνει απώλεια αυτής της λειτουργίας για την τοπική κοινωνία.
Μέχρι εδώ δεν απειλούνται περιοχές με ιδιαίτερη οικολογική αξία. Αυτό συμβαίνει στις επόμενες δύο κατηγορίες:
Η πιο σοβαρή κατηγορία από πλευράς οικολογικού status είναι τα greenfields που βρίσκονται εντός περιοχών του δικτύου Natura-2000. Άλλα βρίσκονται σε Εθνικά Πάρκα και περιοχές ramsar, όπως εκείνα στις παραλίες από Νέστο μέχρι Φανάρι, στο Κίτρος της Πιερίας, η Αλυκή Λεχαινών, άλλα σε διεθνούς σημασίας περιοχές όπως η παραλία της Γιάλοβας στη Μεσσηνία και οι θίνες στον Ίσσο στην Κέρκυρα και άλλα σε μικρότερες περιοχές «Natura» όπως η Αλυκή Αιγίου και το έλος Αγίου Μάμα στη Χαλκιδική. Οι περισσότερες είναι εκτάσεις μέσα ή δίπλα σε παραλίες και υγρότοπους (αλίπεδα, θίνες, αμμώδεις ζώνες, στεγνές κοίτες, λιμνοθάλασσες) και είναι είτε σημαντικοί οικότοποι ή ενδιαιτήματα σπανίων ειδών πανίδας – ιδίως για το φώλιασμα προστατευόμενων ειδών πουλιών. Αν εφαρμοστούν οι προτάσεις του ίδιου του ΤΑΙΠΕΔ για την «αξιοποίηση» αυτών των περιοχών (εδώ συνήθως πρόκειται για παραθεριστικές κατοικίες, κάμπινγκ, ξενοδοχεία, γκολφ κ.λπ.) τότε θα έχουμε απώλεια των φυσικών χαρακτηριστικών αυτών των περιοχών. Πιο ακραίο παράδειγμα, ίσως, είναι η παραλία στον Ίσσο της Κέρκυρας, όπου 1.800 στρέμματα από τους καλύτερους αμμόλοφους της Μεσογείου (δίπλα στη λιμνοθάλασσα Κορισσίων) προτείνονται για παραθεριστικές κατοικίες, ξενοδοχείο και γκολφ! Δεν αναφέρω άλλα εξοργιστικά παραδείγματα (π.χ. περιοχή «Φωνή της Αμερικής» στο Νέστο, παραλία Γιάλοβας στην Πύλο) για να μην υποβαθμίσω τη σημασία των υπολοίπων.
Αναπόφευκτα καταλήγει κανείς στο συμπέρασμα ότι, προκειμένου να μπορέσουν οι ιδιώτες αγοραστές να «αξιοποιήσουν» αυτά τα «ακίνητα» με τον τρόπο που προτείνει το ΤΑΙΠΕΔ, θα πρέπει, στις περισσότερες περιπτώσεις, να «παρακαμφθεί» η κείμενη εθνική και ευρωπαϊκή περιβαλλοντική νομοθεσία - αφού καταστρέφεται το ίδιο το προστατευταίο αντικείμενο και, σε ορισμένες περιοχές, ακόμη και οικότοποι προτεραιότητας (όπως λιμνοθάλασσες και αμμόλοφοι), τους οποίους εξαιρεί από εκποίηση ακόμη και αυτός ο εφαρμοστικός νόμος! Το ίδιο το ΤΑΙΠΕΔ παραδέχεται ότι σε αυτές τις περιοχές υπάρχουν περιβαλλοντικοί, δασικοί ή άλλοι νομικοί περιορισμοί («restrictions») που καταγράφονται σε κάθε παρουσίαση ακινήτου. Το αντιμετωπίζει, όμως, σαν να πρόκειται για διαδικαστικό πρόβλημα, όχι σαν αποτρεπτικό για επένδυση παράγοντα, που θα οδηγήσει σε ακύρωση των προτεινόμενων μορφών αξιοποίησης αν εφαρμοστεί η νομοθεσία. Είναι προφανές ότι εδώ το ΤΑΙΠΕΔ είτε παραπλανεί συνειδητά τους επενδυτές ή γνωρίζει ότι το «εμπόδιο» της νομικής προστασίας αυτών των περιοχών θα «παρακαμφθεί» με κάποιον τρόπο...
Η τελευταία κατηγορία greenfields είναι εκείνη που με στεναχωρεί περισσότερο. Πρόκειται για φυσικές περιοχές που δεν περιλαμβάνονται στο δίκτυο Natura-2000. Σε αντίθεση με τις προηγούμενες, που διαθέτουν διεθνή νομικά εχέγγυα ενάντια στην αλλαγή χρήσης, αυτές είχαν ως κύρια προστασία τους το ότι ήσαν δημόσια κτήματα.
Πρόκειται κυρίως για μικρούς υγρότοπους στα νησιά (εκβολές ρεμάτων, εποχιακά τέλματα, παλιές μικρές αλυκές, εκτάσεις με βούρλα κ.λπ.) και άλλα παράκτια οικοσυστήματα (υπολείμματα θινών και μεσογειακής βλάστησης, δασάκια, παλιά χωράφια κ.λπ.) σε πολλά νησιά (Κρήτη, Ρόδος, Άνδρος, Σύρος, Ζάκυνθος κ.ά) και στα ηπειρωτικά (Αργολίδα, Ηλεία, Χαλκιδική κ.ά.). Μολονότι ο καθένας από μόνος του δεν είναι διεθνούς αξίας, στο σύνολό τους αποτελούν ένα πολύτιμο δίκτυο βιοτόπων για την άγρια ζωή. Επιπλέον – ιδίως στα νησιά - πρόκειται για τα τελευταία απομεινάρια φυσικών περιοχών (και βασικών λειτουργιών των οικοσυστημάτων) μέσα σε έντονα δομημένες περιοχές.
Η απώλειά αυτών των περιοχών θα είναι τρομερό χτύπημα στην ελληνική φύση διότι αυτές οι περιοχές είναι πολλές (πάνω από 50 εκτίμησα με μια πρόχειρη ματιά) και, λόγω του μικρού τους μεγέθους, οι περισσότερες θα καταστραφούν ολοκληρωτικά από τις προτεινόμενες από το ΤΑΙΠΕΔ μορφές επένδυσης. Μιλάμε για εξαφάνιση από το χάρτη!
Τα υγροτοπάκια στα νησιά προστατεύονται σε κάποιο βαθμό με προεδρικό διάταγμα – αποτέλεσμα μιας εξαιρετικής δουλειάς από το WWF Ελλάς. Μερικά είχαν ως επιπλέον προστασία το ότι θεωρούντο δασικά ή αιγιαλός και -όπως και με την προηγούμενη κατηγορία- η αξιοποίησή τους θα απαιτήσει ξανά παράκαμψη της εθνικής νομοθεσίας. Πάντως, σε αντίθεση με την προηγούμενη κατηγορία, αυτά τα μικρά βιοτοπάκια θα πάνε «άκλαυτα», αφού συνήθως ούτε οι ντόπιοι ενδιαφέρονταν γι αυτά.
Η αλήθεια είναι ότι αρκετές από τις φυσικές περιοχές είναι ήδη υποβαθμισμένες από μπαζώματα, καταπατήσεις, σκουπίδια, λαθροθηρία, διέλευση οχημάτων κ.λπ. Για κάποιους, αυτό αποτελεί επιχείρημα υπέρ της ιδιωτικοποίησης, «για να μπει μια τάξη». Ακόμη, όμως, και στη χειρότερή τους κατάσταση, αυτές παραμένουν φυσικές περιοχές «εν λειτουργία», οι οποίες, μάλιστα, μπορούν εύκολα να αποκατασταθούν. Η αξιοποίηση που προτείνει το ΤΑΙΠΕΔ σημαίνει οριστική αλλαγή χρήσης και ταφόπλακα στις βασικές φυσικές λειτουργίες όπως ο εμπλουτισμός του υδροφόρου ορίζοντα, η φιλοξενία άγριας πανίδας κ.λπ.
Συνολικά, έχουμε μια μεγάλης κλίμακας επίθεση σε φυσικές περιοχές. Πρέπει να καταλάβουμε ότι ο περιβαλλοντικός κίνδυνος δεν είναι «παράπλευρη απώλεια» που θα μπορούσε να περιοριστεί – για παράδειγμα με μια προσεκτική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων και αυστηρούς περιβαλλοντικούς όρους. Η εκμετάλλευση που προτείνει το ΤΑΙΠΕΔ σημαίνει οριστική καταστροφή πολλών δεκάδων περιοχών.
Εκτός από συνολική τεχνική αποτίμηση της κατάστασης, ο αγώνας ενάντια στο ξεπούλημα της δημόσιας γης πρέπει να περιλαμβάνει και:
- Ενημέρωση για την εντελώς ξεχωριστή περίπτωση των greenfields
- Ενημέρωση των υποψήφιων επενδυτών ότι αυτές οι περιοχές είναι πολύ σημαντικές και ότι τα «restrictions» που αναφέρει το ΤΑΙΠΕΔ είναι, τελικά, πολύ σοβαρά
.jpg) |
| Το Greenfield (αυτό εικονίζει το ΤΑΙΠΕΔ) στον Ίσσο στην Κέρκυρα. Περιοχή Natura-2000. Στο βάθος η λιμνοθάλασσα Κορισσίων. Σχεδόν 1.800 στρέμματα προτείνονται για ξενοδοχεία, παραθεριστικές κατοικίες και γκολφ |
.jpg) |
| Η περιοχή 'Μάτι' κοντά στο Αίγιο. Greenfield κι αυτό. Περιοχή πολύ δημοφιλής για αναψυχή και θερινά μπάνια. |
Τρεις κατηγορίες ακινήτων του δημοσίου προς εκποίηση εμφανίζονται στους καταλόγους του ΤΑΙΠΕΔ: greenfields, income producing και operational buildings. Από αυτές, η πρώτη δημιουργεί ιδιαίτερες ανησυχίες. Διότι, σε αντίθεση με τις άλλες δύο κατηγορίες, που αφορούν σε εκποίηση καθαρά εμπορικής περιουσίας (συνήθως κτήρια ή τουριστικές μονάδες) και όπου η «αξιοποίηση» δεν θα αλλάξει τη χρήση των «ακινήτων» (τα κτήρια παραμένουν κτήρια, τα ξενοδοχεία παραμένουν ξενοδοχεία κ.ό.κ.), η εκποίηση «χωραφιών» θα επιφέρει καταστροφική αλλαγή χρήσης σε δεκάδες χιλιάδες στρέμματα φυσικών περιοχών.
Ποια είναι αυτά τα «χωράφια»; Δεν θα διακινδυνεύσω συνολική τεχνική περιγραφή διότι το θέμα είναι πολύ σοβαρό και οι περιβαλλοντικές οργανώσεις πρέπει να κάνουν μια συνολική εμπεριστατωμένη ανάλυση. Με μια, όμως, ματιά στα pdf’s του ΤΑΙΠΕΔ, μπορούν να χωριστούν (κάπως αυθαίρετα, με βάση κυρίως τις οικολογικές επιπτώσεις και χωρίς, πάντα, σαφή όρια μεταξύ τους) σε τέσσερεις κατηγορίες:
Κάποια greenfields είναι «απλά» οικόπεδα μέσα σε ήδη δομημένες περιοχές (π.χ. μια σειρά από οικόπεδα στο Δήμο Θερμαϊκού). Το ίδιο το ΤΑΙΠΕΔ τα προτείνει για ανέγερση ιδιωτικών κατοικιών και δεν φαίνεται ο προορισμός τους να ήταν κάτι διαφορετικό (με εξαίρεση τυχόν πολεοδομικούς περιορισμούς).
Άλλα greenfields είναι κοινόχρηστοι χώροι με μεγάλη κοινωνική αξία. Τέτοια, για παράδειγμα, είναι η περιοχή «Μάτι» στην Άβυθο κοντά στο Αίγιο. Πλημμυρίζει από κόσμο το καλοκαίρι, καθώς βρίσκεται δίπλα στην πιο δημοφιλή παραλία. Η ιδιωτικοποίηση και η «αξιοποίηση» που προτείνει το ΤΑΙΠΕΔ για εμπορική εκμετάλλευση θα σημάνει απώλεια αυτής της λειτουργίας για την τοπική κοινωνία.
Μέχρι εδώ δεν απειλούνται περιοχές με ιδιαίτερη οικολογική αξία. Αυτό συμβαίνει στις επόμενες δύο κατηγορίες:
Η πιο σοβαρή κατηγορία από πλευράς οικολογικού status είναι τα greenfields που βρίσκονται εντός περιοχών του δικτύου Natura-2000. Άλλα βρίσκονται σε Εθνικά Πάρκα και περιοχές ramsar, όπως εκείνα στις παραλίες από Νέστο μέχρι Φανάρι, στο Κίτρος της Πιερίας, η Αλυκή Λεχαινών, άλλα σε διεθνούς σημασίας περιοχές όπως η παραλία της Γιάλοβας στη Μεσσηνία και οι θίνες στον Ίσσο στην Κέρκυρα και άλλα σε μικρότερες περιοχές «Natura» όπως η Αλυκή Αιγίου και το έλος Αγίου Μάμα στη Χαλκιδική. Οι περισσότερες είναι εκτάσεις μέσα ή δίπλα σε παραλίες και υγρότοπους (αλίπεδα, θίνες, αμμώδεις ζώνες, στεγνές κοίτες, λιμνοθάλασσες) και είναι είτε σημαντικοί οικότοποι ή ενδιαιτήματα σπανίων ειδών πανίδας – ιδίως για το φώλιασμα προστατευόμενων ειδών πουλιών. Αν εφαρμοστούν οι προτάσεις του ίδιου του ΤΑΙΠΕΔ για την «αξιοποίηση» αυτών των περιοχών (εδώ συνήθως πρόκειται για παραθεριστικές κατοικίες, κάμπινγκ, ξενοδοχεία, γκολφ κ.λπ.) τότε θα έχουμε απώλεια των φυσικών χαρακτηριστικών αυτών των περιοχών. Πιο ακραίο παράδειγμα, ίσως, είναι η παραλία στον Ίσσο της Κέρκυρας, όπου 1.800 στρέμματα από τους καλύτερους αμμόλοφους της Μεσογείου (δίπλα στη λιμνοθάλασσα Κορισσίων) προτείνονται για παραθεριστικές κατοικίες, ξενοδοχείο και γκολφ! Δεν αναφέρω άλλα εξοργιστικά παραδείγματα (π.χ. περιοχή «Φωνή της Αμερικής» στο Νέστο, παραλία Γιάλοβας στην Πύλο) για να μην υποβαθμίσω τη σημασία των υπολοίπων.
Αναπόφευκτα καταλήγει κανείς στο συμπέρασμα ότι, προκειμένου να μπορέσουν οι ιδιώτες αγοραστές να «αξιοποιήσουν» αυτά τα «ακίνητα» με τον τρόπο που προτείνει το ΤΑΙΠΕΔ, θα πρέπει, στις περισσότερες περιπτώσεις, να «παρακαμφθεί» η κείμενη εθνική και ευρωπαϊκή περιβαλλοντική νομοθεσία - αφού καταστρέφεται το ίδιο το προστατευταίο αντικείμενο και, σε ορισμένες περιοχές, ακόμη και οικότοποι προτεραιότητας (όπως λιμνοθάλασσες και αμμόλοφοι), τους οποίους εξαιρεί από εκποίηση ακόμη και αυτός ο εφαρμοστικός νόμος! Το ίδιο το ΤΑΙΠΕΔ παραδέχεται ότι σε αυτές τις περιοχές υπάρχουν περιβαλλοντικοί, δασικοί ή άλλοι νομικοί περιορισμοί («restrictions») που καταγράφονται σε κάθε παρουσίαση ακινήτου. Το αντιμετωπίζει, όμως, σαν να πρόκειται για διαδικαστικό πρόβλημα, όχι σαν αποτρεπτικό για επένδυση παράγοντα, που θα οδηγήσει σε ακύρωση των προτεινόμενων μορφών αξιοποίησης αν εφαρμοστεί η νομοθεσία. Είναι προφανές ότι εδώ το ΤΑΙΠΕΔ είτε παραπλανεί συνειδητά τους επενδυτές ή γνωρίζει ότι το «εμπόδιο» της νομικής προστασίας αυτών των περιοχών θα «παρακαμφθεί» με κάποιον τρόπο...
.jpg) |
| Το Greenfield Αλυκή Αιγίου. Αυτή την έκταση εικονίζει το ΤΑΙΠΕΔ. Οι παραθεριστικές κατοικίες, που προτείνει το ΤΑΙΠΕΔ, προϋποθέτουν μπάζωμα και καταστροφή του βιότοπου |
Η τελευταία κατηγορία greenfields είναι εκείνη που με στεναχωρεί περισσότερο. Πρόκειται για φυσικές περιοχές που δεν περιλαμβάνονται στο δίκτυο Natura-2000. Σε αντίθεση με τις προηγούμενες, που διαθέτουν διεθνή νομικά εχέγγυα ενάντια στην αλλαγή χρήσης, αυτές είχαν ως κύρια προστασία τους το ότι ήσαν δημόσια κτήματα.
Πρόκειται κυρίως για μικρούς υγρότοπους στα νησιά (εκβολές ρεμάτων, εποχιακά τέλματα, παλιές μικρές αλυκές, εκτάσεις με βούρλα κ.λπ.) και άλλα παράκτια οικοσυστήματα (υπολείμματα θινών και μεσογειακής βλάστησης, δασάκια, παλιά χωράφια κ.λπ.) σε πολλά νησιά (Κρήτη, Ρόδος, Άνδρος, Σύρος, Ζάκυνθος κ.ά) και στα ηπειρωτικά (Αργολίδα, Ηλεία, Χαλκιδική κ.ά.). Μολονότι ο καθένας από μόνος του δεν είναι διεθνούς αξίας, στο σύνολό τους αποτελούν ένα πολύτιμο δίκτυο βιοτόπων για την άγρια ζωή. Επιπλέον – ιδίως στα νησιά - πρόκειται για τα τελευταία απομεινάρια φυσικών περιοχών (και βασικών λειτουργιών των οικοσυστημάτων) μέσα σε έντονα δομημένες περιοχές.
Η απώλειά αυτών των περιοχών θα είναι τρομερό χτύπημα στην ελληνική φύση διότι αυτές οι περιοχές είναι πολλές (πάνω από 50 εκτίμησα με μια πρόχειρη ματιά) και, λόγω του μικρού τους μεγέθους, οι περισσότερες θα καταστραφούν ολοκληρωτικά από τις προτεινόμενες από το ΤΑΙΠΕΔ μορφές επένδυσης. Μιλάμε για εξαφάνιση από το χάρτη!
Τα υγροτοπάκια στα νησιά προστατεύονται σε κάποιο βαθμό με προεδρικό διάταγμα – αποτέλεσμα μιας εξαιρετικής δουλειάς από το WWF Ελλάς. Μερικά είχαν ως επιπλέον προστασία το ότι θεωρούντο δασικά ή αιγιαλός και -όπως και με την προηγούμενη κατηγορία- η αξιοποίησή τους θα απαιτήσει ξανά παράκαμψη της εθνικής νομοθεσίας. Πάντως, σε αντίθεση με την προηγούμενη κατηγορία, αυτά τα μικρά βιοτοπάκια θα πάνε «άκλαυτα», αφού συνήθως ούτε οι ντόπιοι ενδιαφέρονταν γι αυτά.
Η αλήθεια είναι ότι αρκετές από τις φυσικές περιοχές είναι ήδη υποβαθμισμένες από μπαζώματα, καταπατήσεις, σκουπίδια, λαθροθηρία, διέλευση οχημάτων κ.λπ. Για κάποιους, αυτό αποτελεί επιχείρημα υπέρ της ιδιωτικοποίησης, «για να μπει μια τάξη». Ακόμη, όμως, και στη χειρότερή τους κατάσταση, αυτές παραμένουν φυσικές περιοχές «εν λειτουργία», οι οποίες, μάλιστα, μπορούν εύκολα να αποκατασταθούν. Η αξιοποίηση που προτείνει το ΤΑΙΠΕΔ σημαίνει οριστική αλλαγή χρήσης και ταφόπλακα στις βασικές φυσικές λειτουργίες όπως ο εμπλουτισμός του υδροφόρου ορίζοντα, η φιλοξενία άγριας πανίδας κ.λπ.
Συνολικά, έχουμε μια μεγάλης κλίμακας επίθεση σε φυσικές περιοχές. Πρέπει να καταλάβουμε ότι ο περιβαλλοντικός κίνδυνος δεν είναι «παράπλευρη απώλεια» που θα μπορούσε να περιοριστεί – για παράδειγμα με μια προσεκτική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων και αυστηρούς περιβαλλοντικούς όρους. Η εκμετάλλευση που προτείνει το ΤΑΙΠΕΔ σημαίνει οριστική καταστροφή πολλών δεκάδων περιοχών.
Εκτός από συνολική τεχνική αποτίμηση της κατάστασης, ο αγώνας ενάντια στο ξεπούλημα της δημόσιας γης πρέπει να περιλαμβάνει και:
- Ενημέρωση για την εντελώς ξεχωριστή περίπτωση των greenfields
- Ενημέρωση των υποψήφιων επενδυτών ότι αυτές οι περιοχές είναι πολύ σημαντικές και ότι τα «restrictions» που αναφέρει το ΤΑΙΠΕΔ είναι, τελικά, πολύ σοβαρά